سندرم سوزش دهان: علت و درمان

سندرم سوزش دهان یک اصطلاح پزشکی برای سوزش مداوم (مزمن) یا عود کننده دهان بدون علت آشکار است. این ناراحتی ممکن است بر روی زبان، لثه‌ها، لب‌ها، در داخل گونه‌ها، سقف دهان و یا قسمت‌های گسترده‌ای از دهان شما تاثیر بگذارد. احساس سوزش می‌تواند بسیار شدید باشد، مثل اینکه دهان شما سوخته است.

سندرم سوزش دهان به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و یا به تدریج در طول زمان ایجاد می‌گردد. متاسفانه علت اغلب قابل تشخیص نیست. اگرچه این امر، درمان را دشوارتر می‌کند، شما می‌توانید با تعامل نزدیک با تیم درمانی خود، سندرم سوزش دهان را تحت کنترل بهتری داشته باشید.

دلایل

دلایل سندرم سوزش دهان می‌تواند به دو نوع اولیه و ثانویه دسته‌بندی شود:

سندرم سوزش دهان اولیه

هنگامی که هیچ اختلال بالینی یا آزمایشگاهی قابل شناسایی نباشد، این بیماری به سندرم سوزش دهان ابتدایی یا ناشناخته نامیده می‌شود. برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که سندرم سوزش دهان اولیه با مشکلات چشایی و عصب حسی سیستم عصبی محیطی یا مرکزی در ارتباط است.

سندرم سوزش دهان ثانویه

گاهی اوقات سندرم سوزش دهان با یک بیماری زمینه ای ایجاد می‌شود. در این موارد، این سندروم، سوزش دهان ثانویه نامیده می‌شود.

مشکلات زمینه‌ای که ممکن است به سندرم سوزش دهان ثانویه مرتبط باشد عبارتند از:

• خشکی دهان(زیروستومیا)، که می‌تواند ناشی از داروهای مختلف، مشکلات سلامتی، مشکلات عملکرد غدد بزاقی یا عوارض جانبی درمان سرطان باشد
• سایر مشکلات دهان، مانند عفونت قارچی دهان (قارچ دهان)، یک بیماری التهابی به ناملیکن پلاندهان یا وضعیتی به نام زبان جغرافیایی که به زبان ظاهری نقشه مانند می‌دهد.
• کمبودهای تغذیه‌ای، مانند کمبود آهن، روی، فولات (ویتامینB-9)، تیامین (ویتامیB-1)، ریبوفلاوین (ویتامینB-2)، پیریدوکسین (ویتامین B-6) و کبالالین (ویتامینB- 12)
• دندان‌های مصنوعی، به ویژه اگر متناسب با دهان نباشند، که می‌توانند بر برخی از عضلات و بافت‌های دهان شما فشار وارد کند، یا اگر حاوی موادی هستند که بافت دهان را تحریک می‌کنند.
• آلرژی یا واکنش به مواد غذایی، طعم دهنده‌های غذایی، سایر مواد افزودنی، اسانس‌ها، رنگ‌ها یا مواد دندان پزشکی
• بازگشت اسید معده (بیماری ریفلاکس معده یا GERD) که از معده وارد دهان‌تان می‌شود.
• بعضی از داروها، به ویژه داروهای ضد فشار خون
• عادات دهانی، مانند تراشیدن زبان، گاز گرفتن نوک زبان و دندان قروچه (بروکسیسم)
• اختلالات غدد درون ریز، مانند دیابت یا کم کاری تیروئید
• تحریک بیش از حد دهان، که ممکن است از مسواک زدن بیش از حد زبان، استفاده از خمیر دندان‌های ساینده، استفاده بیش از حد از دهان شویه و یا مصرف زیاد نوشیدنی‎های اسیدی
• عوامل روانشناختی مانند اضطراب، افسردگی و استرس

علائم

علائم سندرم سوزش دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس سوزش یا تاول که اغلب روی زبان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است بر روی لب‌ها، لثه‌ها، کام، گلو و کل دهان شما تاثیر بگذارد.
• احساس خشکی دهان به همراه تشنگی بیشتر
• تغییرات چشایی مانند طعم تلخ یا فلزی
• از دست دادن چشایی

ناراحتی ناشی از سندرم سوزش دهان معمولا چندین الگو دارد. ممکن است:

• هر روز، با ناراحتی کمی هنگام بیدار شدن اتفاق می‌افتد، اما با سپری شدن روز، بدتر می‌شود.
• ممکن است به محض اینکه از خواب بیدار شوید شروع شود و تمام روز ادامه یابد.
• گاه به گاه باشد.

هر نوع سندرم سوزش دهانی که دارید، ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها ادامه داشته باشد. در موارد نادر، علائم به طور ناگهانی ممکن است از بین بروند و یا کمتر شوند. سوزش ممکن است به طور موقت در طول غذا خوردن یا نوشیدن برطرف شود. سندرم سوزش دهان معمولا باعث تغییرات جسمی قابل توجهی در زبان یا دهان شما نمی‌شود.

عوامل خطر

سندرم سوزش زبان و دهان شایع نیست. با این وجود، خطر ابتلای شما ممکن است بیشتر باشد، اگر:

• زن هستید.
• در دوران پس از یائسگی به سر می‌برید.
• بیش از 50 سال سن دارید.

سندرم سوزش دهان معمولا به طور خود به خود، بدون عامل خاصی شروع می‌شود. با این حال، برخی از عوامل ممکن است خطر ابتلا به سندرم سوزش دهان را افزایش دهد، از جمله:

• بیماری اخیر
• روش‌های قبلی دندانپزشکی
• استفاده از دندان مصنوعی
• واکنش‌های آلرژیک به مواد غذایی
• داروها
• اتفاقات آسیب‌زننده در زندگی
• استرس
• اضطراب
• افسردگی

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر دچار ناراحتی، سوزش یا درد شدید زبان، لب‌ها، لثه‌ها یا سایر قسمت‌های دهان هستید، به دندانپزشک خود مراجعه کنید. ممکن است نیاز به همکاری چند پزشک برای کمک به تشخیص علت و ایجاد یک برنامه درمانی موثر باشند.

تشخیص

هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند سندرم سوزش زبان و دهان را تعیین کند. در عوض دندانپزشک شما قبل از تشخیص سندرم سوزش دهانی سعی می‌کند احتمال وجود مشکلات دیگر را رد کند.

دندانپزشک شما سابقه پزشکی و داروهای مصرفی‌تان را بررسی خواهد کرد، دهان خود را معاینه می‌کند و از شما می‌خواهد علائم، عادات دهانی و مراقبت‌های روزانه را توضیح دهید. علاوه بر این، پزشک شما احتمالا یک معاینه پزشکی عمومی برای بررسی علائم بیماری‌های دیگر انجام می‌دهد.

شما ممکن است برخی از تست‌های زیر را داشته باشید:

آزمایش خون:

آزمایش خون می‌تواند تعداد واحد خون، سطح قند خون، عملکرد تیروئید، عوامل تغذیه‌ای و عملکرد سیستم ایمنی را بررسی کند، که همگی می‌توانند سرنخ هایی در مورد منشا ناراحتی دهان شما باشند.

نمونه برداری یا بیوپسی از دهان:

نمونه‌برداری از دهان شما می‌تواند تعیین کند که آیا شما دچار عفونت قارچی، باکتریایی یا ویروسی هستید یا خیر.

آزمایشات آلرژی:

پزشک شما ممکن است برای بررسی اینکه آیا به مواد غذایی خاص، مواد افزودنی و یا حتی مواد موجود در دندان‌های مصنوعی حساس هستید یا خیر، آزمایش آلرژی تجویز نماید.

اندازه گیری بزاقی:

با سندرم سوزش دهان، ممکن است احساس خشکی دهان داشته باشید. تست‌های بزاق می‌توانند تأیید کنند که آیا میزان جریان بزاق کاهش یافته است یا خیر.

آزمایشات ریفلاکس معده:

این آزمایش‌ها می‌توانند تعیین کنند که آیا دچار GERD هستید.

تصویربرداری:

پزشک شما ممکن است ام آر آی، سی تی اسکن یا دیگر تست‌های تصویربرداری را برای بررسی مشکلات دیگر توصیه کند.

توقف دارو به طور موقت:

اگر داروهایی مصرف می‌کنید که می‌تواند باعث ناراحتی دهان شود، پزشک ممکن است در صورت امکان، به طور موقت مصرف آنها را متوقف کند، تا ببیند آیا ناراحتی شما از بین می‌رود یا خیر. این کار را خودسرانه امتحان نکنید زیرا ممکن است توقف مصرف بعضی از داروها خطرناک باشد.

پرسشنامه روانشناختی:

ممکن است از شما خواسته شود که پرسشنامه‌هایی را پر کنید که می‌تواند وجود علائم افسردگی، اضطراب یا سایر شرایط روانی را تعیین کند.

درمان

 برای سندرم سوزش دهانی ثانویه، درمان بستگی به شرایط زمینه‌ای دارد که ممکن است موجب ناراحتی دهان شما شده باشد. به عنوان مثال، جایگزین کردن دندان‌های مصنوعی نامناسب و یا مصرف مکمل‌ها برای کمبود ویتامین ممکن است باعث ناراحتی شما شود. به همین دلیل مهم است که سعی کنید علت را دقیقا مشخص نمایید. هنگامی که علل اصلی آن درمان شوند، علائم سندرم سوزش زبان و دهان بهتر خواهند شد.

هیچ درمان شناخته شده‌ای برای سندرم سوزش دهانی اولیه و هیچ راه مطمئنی برای علاح آن وجود ندارد. تحقیق جامعی در مورد موثرترین روش‌ها در دست نیست. درمان بستگی به علائم خاص شما دارد و هدف آن کنترل این نشانه‌ها می‌باشد. ممکن است قبل از پیدا کردن یک درمان یا ترکیبی از آن‌ها که به ناراحتی دهان‌تان کمک می‌کند، لازم باشد چند روش را امتحان کنید.

گزینه‌های درمانی ممکن عبارتند از:

• محصولات جایگزین بزاق
• دهانشویه‌های خاص یا لیدوکائین
• کپسایکین، مسکنی که از فلفل قرمز گرفته می‌شود.
• یک دارو ضد انعقادی به نام کلونازپام (کلونوپین)
• داروهای ضد افسردگی خاص
• داروهایی که درد عصب را مسدود می‌کنند.
• درمان رفتاری شناختی

عوارض

عوارضی كه سندرم سوزش زبان و دهان ممكن است باعث شود يا با آن‌ها همراه باشد عمدتا به ناراحتی مربوط است. این عوارض عبارتند از:

• دشواری در به خواب رفتن
• مشکل در غذا خوردن
• افسردگی
• اضطراب

بیشتر بخوانید:

بوی بد دهان و علل آن( از بین بردن بوی بد دهان با مسواک،نخ و دهان شویه)سرطان دهان ، زبان،گلو و حنجرهخشکی دهان (زیروستومیا) و زبان: علت و درمانارتباط سیگار با بیماری‌های دهان و دندانبهترین روش های پر کردن دندان ( آمالگام، همرنگ دندان، موقتی و…)