زخم‌های دهان که زخم‌های آفت دهان نیز نامیده می‌شوند، ضایعات کوچک و کم عمقی هستند که بر روی بافت‌های نرم دهان یا پایه لثه‌ها ایجاد می‌شود. بر خلاف تاول تبخالی، زخم‌های آفتی بر روی سطح لب‌ها رخ نمی‌دهند و مسری نیستند. با این حال، می‌توانند دردناک باشند و غذا خوردن و صحبت کردن را دشوار کنند. اغلب آفت‌های دهان بعد از حدود یک یا دو هفته خود به خود برطرف می‌شوند. اگر آفت‌های به طور غیرمعمول بزرگ یا دردناک دارید و یا رو به بهبود به نظر نمی‌رسد، موضوع را با دندانپزشک خود مطرح کنید.
دلایل
علت دقیق آفت دهان و زبان هنوز معلوم نیست، اگرچه محققان معتقدند که حتی در یک فرد، ترکیبی از عوامل باعث بروز بیماری می‌شود.
عوامل محرک آفت دهان عبارتند از:
- آسیب جزئی به دهان در اثر درمان‌های دندانپزشکی، مسواک زدن بیش از حد، حوادث ورزشی یا یک گاز گرفتن ناگهانی گونه
- خمیر دندان و دهانشویه حاوی لوریل سولفات سدیم
- حساسیت غذایی، به ویژه به شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای تند و یا اسیدی
- رژیم دارای کمبود ویتامین B12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن
- پاسخ حساسیتی به باکتری‌های خاصی در دهان
- هلیکوباکتر پیلوری، باکتری که باعث زخم معده می‌شود.
- تغییرات هورمونی در طول قاعدگی
- استرس احساسی
آفت دهان ممکن است به علت شرایط خاص و بیماری ایجاد شود از جمله:
- بیماری سلیاک، یک اختلال جدی روده‌ای ناشی از حساسیت به گلوتن، پروتئینی در اکثر غلات
- بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- بیماری بهجت، یک اختلال نادر است که موجب التهاب در سراسر بدن، از جمله دهان می‌شود.
- سیستم ایمنی دچار نقص که به جای پاتوژن‌ها، از جمله ویروس‌ها و باکتری‌ها، به سلول‌های سالم در دهان شما حمله می‌کند.
- اچ آی وی یا ایدز، که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند.
بر خلاف تبخال، آفت به عفونت‌های ویروسی هرپس ارتباطی ندارند.
عوامل خطر
هر کسی می‌تواند دچار آفت دهان شود. اما اغلب در نوجوانان و بزرگسالان جوان آفت رخ می‌دهد، و در زنان بیشتر شایع است. اغلب افراد مبتلا به آفت‌های مکرر دهان، سابقه خانوادگی این اختلال را دارند. این امر ممکن است به دلیل وراثت یا فاکتور مشترک در محیط زیست مانند غذاهای خاص یا مواد آلرژی‌زا باشد.
علائم
اغلب آفت‌های دهان دایره‌ای یا بیضی شکل هستند و یک مرکز سفید یا زرد و مرزی قرمز دارند. آفت‌ها در داخل دهان یا در زیر زبان، داخل گونه‌ها یا لب‌های شما، در بالای لثه‌ها، و یا در کام نرم تشکیل می‌شوند. ممکن است یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن آفت، احساس گزگز یا سوزش داشته باشید. انواع مختلفی از آفت‌های دهان وجود دارد، از جمله آفت‌های جزئی، جدی و تبخال مانند.
آفت دهان جزئی
- آفت‌های جزیی بیشتر شایع هستند.
- معمولا کوچک هستند.
- بیضی شکل و دارای لبه قرمز هستند.
- طی یک تا دو هفته بدون ایجاد جای زخم بهبود می‌یابند.
آفت دهان جدی
- آفت‌های جدی کمتر رایج هستند.
- بزرگ‌تر و عمیق‌تر از آفت‌های جزئی هستند.
- معمولا گرد و دارای مرزهای مشخص هستند، اما ممکن است در صورت بزرگ بودن بیش از حد، لبه‌های نامنظم داشته باشند.
- می‌تواند بسیار دردناک باشد.
- ممکن است شش هفته طول بکشد تا درمان شوند و می‌توانند جای زخم گسترده‌ای باقی بگذارند.
آفت های تبخال مانند
آفت‌های تبخال مانند شایع نیستند و معمولا بعدها در زندگی ایجاد می‌شوند اما در اثر عفونت ویروسی تبخال به وجود نمی‌آیند. این آفت‌ها:
- اندازه ریزی دارند.
- اغلب در خوشه‌های 10 تا 100 تایی رخ می‌دهند، اما ممکن است به صورت یک زخم ادغام ظاهر شوند.
- لبه‌های نامنظم دارند.
- یک تا دو هفته بدون ایجاد جای زخم درمان می‌شوند.
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم
در صورت تجربه موارد زیر، با پزشک خود مشورت کنید:
- آفت‌های بزرگ غیرطبیعی
- آفت‌های مکرر، که آفت جدید قبل از بهبودی آفت قبلی ظاهر می‌شود یا عود مکرر دارند.
- آفت‌های پایدار، که دو هفته یا بیشتر طول می‌کشد.
- آفت‌هایی که به لب‌ها نیز گسترش می‌یابند.
- دردی که نمی‌توانید با اقدامات خود مراقبتی کنترل کنید.
- دشواری جدی در غذا خوردن یا نوشیدن
- تب بالا همراه با آفت
اگر سطوح دندان تیز یا لوازم دندانپزشکی دارید که به نظر می‌رسد زخم را تحریک می‌کند، به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
درمان و دارو
درمان معمولا برای آفت‌های جزیی که طی هفته یا دو هفته برطرف می‌شوند، لازم نیست. اما آفت‌های بزرگ، مقاوم و به صورت غيرعادی دردناک، اغلب به مراقبت‌های پزشکی نياز دارند. گزینه‌های درمانی متعددی وجود دارد.
دهانشویه
اگر دچار آفت‌های متعدد هستید، دندانپزشک ممکن است دهانشویه حاوی دگزامتازون استروئیدرا برای کاهش درد و التهاب یا لیدوکائین را برای کاهش درد تجویز کند.
محصولات موضعی
محصولات تجویزی یا بدون نسخه (خمیرها، کرم‌ها، ژل‌ها و یا مایعات) در صورت استفاده به محض بروز آفت، ممکن است به کاهش درد و تسریع بهبودی کمک کنند. بعضی از محصولات دارای مواد فعال هستند مانند:
- بنزوکائین (آنبسول، کانک A، اوراباز، زیلاکتین B)
- فلوسینونید (لیدکس، وانوس)
- پراکسید هیدروژن ( دهانشویه اوراژل آنتی سپتیک، پروکسیل)
بسیاری از محصولات موضعی دیگر از جمله محصولات بدون مواد فعال برای آفت دهان وجود دارد. از دکتر یا دندانپزشک خود برای مشاوره در مورد درمانی که ممکن است برای شما بهتر باشد، سوال بپرسید.
داروهای خوراکی
زمانی که آفت‌های دهان شدید باشند یا به درمان‌های موضعی پاسخ ندهند، داروهای خوراکی ممکن است، استفاده شوند. این محصولات شامل موارد زیر می‌باشد:
- داروهایی که به طور خاص برای درمان آفت مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، مانند درمان زخم روده‌ای سوکرالفت (کارافات) که به عنوان عامل پوششی و کلشیسین استفاده می‌گردد و معمولا برای درمان نقرس مصرف می‌شود.
- داروهای استروئیدی خوراکی در زمانی که آفت‌های شدید به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند. اما به علت عوارض جانبی جدی، معمولا آخرین گزینه درمانی هستند.
سوزاندن آفت
در این روش در طول سوزاندن، یک ابزار یا ماده شیمیایی برای سوزاندن، خشکاندن یا نابودی بافت استفاده می‌شود. دیباکترول یک محلول موضعی است که برای درمان آفت و مشکلات لثه طراحی شده است. با سوزاندن آفت توسط داروهای شیمیایی، این دارو ممکن است زمان بهبودی را به حدود یک هفته کاهش دهد. نیترات نقره گزینه دیگری برای سوزاندن شیمیایی آفت‌ها است که تسریع بهبودی را نشان نداده است، اما ممکن است به کاهش درد آفت کمک کند.
لیزر درمانی
لیزر، بدون تزریق بی‌حسی به ناحیه آفت، موجب گرما دادن ضایعه به منظور کشتن ویروس و تحریک روند بهبودی بالقوه بدن شما می‌شود. در این روش گرما با نگه داشتن نوک لیزر چندین میلیمتر بالاتر از بافت کنترل می‌شود و از گرمادهی بیش از حد به زخم مراقبت می‌کند. درمان حدود 15 دقیقه طول می‌کشد، و بیشتر بیماران بلافاصله پس از درمان احساس بهتری دارند!
مکمل‌های غذایی
اگر از مواد مغذی مهم مانند فولات (اسید فولیک)، ویتامین B-6، ویتامین B-12 یا روی به میزان کم استفاده می‌کنید، دندانپزشک شما ممکن است یک مکمل تغذیه‌ای را تجویز کند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
برای کمک به کاهش درد و تسریع بهبودی، این نکات را در نظر بگیرید:
- دهان خود را شستشو دهید: از آب نمک یا جوش شیرین استفاده کنید (1 قاشق چای خوری جوش شیرین در 1/2 فنجان آب گرم حل کنید).
- مقدار کمی شیر منگنز را چند بار در روز روی آفت‌های خود بمالید.
- از مواد غذایی سوزش‌آور، اسیدی یا تند که می‌تواند باعث تحریک و درد بیشتری شود، اجتناب کنید.
- روی آفت‌های خود یخ قرار دهید، و اجازه دهید قطعه‌های یخ به آرامی روی آفت‌ها ذوب شوند.
- دندان‌هایتان را به آرامی، با استفاده از یک مسواک نرم و خمیر دندان فوم مانند مسواک بزنید.
پیشگیری
آفت‌های دهان اغلب مکرر هستند، اما ممکن است بتوانيد تکرار آن‌ها را با رعایت اين نکات کاهش دهيد:
- مراقب چیزی که می‌خورید باشید: سعی کنید از غذاهایی که دهان شما را تحریک می‌کنند، اجتناب کنید. این غذاها ممکن است شامل آجیل، چیپس، سبزیجات، ادویه جات خاص، غذاهای نمکی و میوه‌های اسیدی مانند آناناس، گریپ فروت و پرتقال باشد. از هر گونه غذایی که به آن حساسیت یا آلرژی دارید، خودداری کنید.
- مواد غذایی سالم را انتخاب کنید: برای جلوگیری از کمبود مواد غذایی، از میوه‌ها، سبزیجات و غلات زیادی استفاده کنید.
- عادت‌های مناسب بهداشت دهان و دندان را دنبال کنید: مسواک زدن منظم پس از غذا و نخ دندان کشیدن یک بار در روز، می‌تواند دهان شما را تمیز و به دور از غذاهایی که ممکن است موجب آفت شود، نگه دارد. از مسواک نرمی برای جلوگیری از تحریک بافت حساس دهان استفاده کنید و از استفاده از خمیر دندان و دهانشویه حاوی سدیم لوریل سولفات است خودداری کنید.
- از دهان خود محافظت کنید: اگر بریس یا دیگر تجهیزات دندانپزشکی دارید، از دندانپزشک خود در مورد موم‌های ارتودنسی برای پوشش لبه های تیز سوال نمایید.
- استرس خود را کاهش دهید: اگر به نظر می‌رسد که آفت‌های شما به استرس مربوط است، تکنیک‌های کاهش استرس مانند مراقبه و تصور هدایت شده را یاد بگیرید و استفاده کنید.
